Tabletki antykoncepcyjne

Antykoncepcja

Tabletki antykoncepcyjne to popularne określenie na dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne zawierające progestagen i estrogen, zaś jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne z progestagenem to minipigułki antykoncepcyjne. Oba rodzaje tabletek antykoncepcyjnych to skuteczna metoda zapobiegania ciąży.

Spis treści artykułu:

Historia tabletek antykoncepcyjnych

Historia doustnej antykoncepcji hormonalnej rozpoczęła się 9 maja 1960 roku, kiedy to pierwsze tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe w historii świata o nazwie Enovid trafiły w Stanach Zjednoczonych do aptek. W Polsce tabletki antykoncepcyjne pojawiły się w 1966 roku. Zapoczątkowało to szybki rozwój i popularność doustnej antykoncepcji hormonalnej.

Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe, czyli złożone doustne hormonalne środki antykoncepcyjne, to obecnie najpopularniejsza metoda antykoncepcji hormonalnej, nie tylko w Polsce, ale też na świecie.

Jak działają tabletki antykoncepcyjne?

Po połknięciu tabletki, zawarte w niej syntetyczne hormony (progestagen i estrogen), po przejściu przez żołądek i wątrobę, docierają do krwiobiegu i zaczynają wpływać na układ hormonalny kobiety tak, aby nie dopuścić do zajścia w ciążę.

Działanie tabletek antykoncepcyjnych polega na tym, że:

hamują owulację, czyli nie dopuszczają do uwolnienia się komórki jajowej (jajeczka) z pęcherzyka Graafa
zagęszczają śluz szyjkowy w szyjce macicy, przez co staje się on nieprzepuszczalny dla plemników i plemniki nie mogą się przez niego przedostać do jamy macicy, gdzie w normalnych warunkach dochodzi do zapłodnienia
hamują rozrost błony śluzowej macicy (endometrium), co uniemożliwia zagnieżdżenie się zarodka w przypadku, gdyby jednak doszło do owulacji i zapłodnienia komórki jajowej przez plemnika

Przy stosowaniu tabletek antykoncepcyjnych zmienia się też długość cyklu miesiączkowego kobiety, ponieważ z chwilą zażycia pierwszej tabletki antykoncepcyjnej, to hormony dostarczane w tych tabletkach przejmują kontrolę nad cyklem miesiączkowym kobiety.

Długość cyklu miesiączkowego przy stosowaniu tabletek antykoncepcyjnych wynosi 28 dni.

Generacje tabletek antykoncepcyjnych

Generacja tabletek antykoncepcyjnych zależy od generacji zastosowanego w nich progestagenu.

Progestagen, inaczej gestagen - to syntetyczny progesteron, który jest odpowiednikiem naturalnego progesteronu.

Wyróżniamy 4 generacje progestagenów (gestagenów) i przez to mamy też 4 generacje tabletek antykoncepcyjnych: pierwsza, druga, trzecia i czwarta generacja.

Producenci tabletek antykoncepcyjnych starają się, aby każda kolejna generacja tabletek antykoncepcyjnych, przy mniejszej dawce hormonów, zapewniała taką samą skuteczność antykoncepcyjną, jak poprzednia generacja oraz w mniejszym stopniu negatywnie oddziaływała na zdrowie kobiety podczas jej stosowania.

Doskonaleniu podlega głównie syntetyczny progestagen, tak aby jak najbardziej w działaniu przypominał naturalny progesteron występujący w organizmie kobiety.

Tabletki antykoncepcyjne pierwszej generacji

Tabletki antykoncepcyjne pierwszej generacji z początku lat 60 zawierały duże stężenie syntetycznych hormonów: progestagenu i estrogenu, przez co miały bardzo negatywny wpływ na organizm kobiety.

Po pojawieniu się tabletek antykoncepcyjnych drugiej generacji tabletki antykoncepcyjne pierwszej generacji zostały wycofane ze sprzedaży ze względu na ujawniające się kolejne skutki uboczne występujące podczas ich stosowania.

Progestagen (gestagen) stosowany w tabletkach antykoncepcyjnych pierwszej generacji to chlormadinon, a estrogen to etynyloestradiol.

Tabletki antykoncepcyjne drugiej generacji

Tabletki antykoncepcyjne drugiej generacji pojawiły się w latach 70. Charakteryzują się mniejszą zawartością estrogenu i progestagenu w porównaniu do tabletek antykoncepcyjnych pierwszej generacji oraz mniejszą liczbą działań niepożądanych występujących podczas ich stosowania.

Progestagen (gestagen) stosowany w tabletkach antykoncepcyjnych drugiej generacji to lewonorgestrel lub noretysteron, a estrogen to etynyloestradiol.

Tabletki antykoncepcyjne trzeciej generacji

Tabletki antykoncepcyjne trzeciej generacji pojawiły się na rynku w latach 90 i oprócz stosowania jako środka antykoncepcyjnego stosuje się je także jako lek pomocny w leczeniu trądziku.

Progestagen (gestagen) stosowany w tabletkach antykoncepcyjnych trzeciej generacji to dezogestrel, gestoden lub norgestymat, estrogen to etynyloestradiol.

Tabletki antykoncepcyjne czwartej generacji

Tabletki antykoncepcyjne czwartej generacji dzięki zastosowaniu nowej generacji progestagenu, to tabletki antykoncepcyjne po których się nie tyje, a nawet można powiedzieć, że są to pierwsze tabletki antykoncepcyjne po których się chudnie, ponieważ ich zażywanie może powodować spadek wagi ciała. Te tabletki antykoncepcyjne nowej generacji są także stosowane w leczeniu łysienia androgenowego, hirsutyzmu lub trądziku.

Progestagen (gestagen) stosowany w tabletkach antykoncepcyjnych czwartej generacji to drospirenon, dienogest lub octan chlormadinonu, a estrogen to etynyloestradiol lub walerianian estradiolu.

Najlepsze tabletki antykoncepcyjne

Czy nowsze tabletki antykoncepcyjne są lepsze i bezpieczniejsze? To częste pytanie kobiet mających zamiar stosować lub stosujących doustną antykoncepcję hormonalną.

Tabletki antykoncepcyjne drugiej i trzeciej generacji, mimo wynalezienia tabletek antykoncepcyjnych czwartej generacji, są dalej produkowane, ponieważ nowsza generacja tabletek nie oznacza, że są one lepsze i bezpieczniejsze w stosowaniu.

Ponadto przez to, że tabletki antykoncepcyjne 2 i 3 generacji są już bardzo długo stosowane, to bardzo dobrze poznano ich wpływ na organizm kobiety w przeciwieństwie do tabletek antykoncepcyjnych nowej generacji.

Według ostatnich badań ryzyko zakrzepicy przy stosowaniu tabletek antykoncepcyjnych 3 i 4 generacji może być nawet wyższe niż przy tabletkach 2 generacji.

Każda generacja tabletek antykoncepcyjnych ma inne zalety oraz inne skutki uboczne, czyli działania niepożądane mogące wystąpić podczas ich stosowania.

Tym samym każda generacja tabletek antykoncepcyjnych, a także rodzaj zastosowanych hormonów (głównie progestagenu) w tej samej generacji tabletek antykoncepcyjnych, w różny sposób mogą oddziaływać na każdą kobietę.

Może się okazać, że tabletki najnowszej generacji u danej kobiety mogą powodować więcej działań niepożądanych, niż najstarszej obecnie - drugiej generacji.

Najlepsze tabletki antykoncepcyjne to tabletki dobrane indywidualnie do stanu zdrowia danej kobiety i reakcji jej organizmu na hormony zawarte w danych tabletkach antykoncepcyjnych. Dlatego dobre tabletki antykoncepcyjne dla jednej kobiety nie muszą być dobre dla drugiej, a wręcz przeciwnie, mogą spowodować u niej pogorszenie stanu zdrowia.

Rodzaje tabletek antykoncepcyjnych

Niezależnie od generacji tabletek antykoncepcyjnych (1,2,3,4 generacji), wyróżniamy także 4 rodzaje tabletek antykoncepcyjnych.

Tabletki antykoncepcyjne - rodzaje:

jednofazowe (monofazowe)
dwufazowe
trójfazowe
pięciofazowe

Fazowość tabletek antykoncepcyjnych wynika z tego, że producenci tabletek antykoncepcyjnych starają się dostosować ich działanie do naturalnego rytmu i faz cyklu miesiączkowego kobiety.

Ilość hormonów wytwarzanych przez organizm kobiety zależy od fazy cyklu miesiączkowego w jakiej się ona w danym momencie znajduje, dlatego tabletki antykoncepcyjne wielofazowe zawierają różne dawki hormonów (estrogenu i progestagenu) przeznaczone na daną fazę cyklu miesiączkowego.

Zmieniający się wraz z cyklem miesiączkowym poziom estrogenów i progestagenów dostarczanych do organizmu kobiety przez tabletki wielofazowe umożliwia dokładniejsze upodobnienie cyklu miesiączkowego, sterowanego przez te tabletki, do przebiegu naturalnego cyklu miesiączkowego.

Stąd też nazwy tabletek antykoncepcyjnych: dwufazowe, trófazowe i pięciofazowe, ponieważ dana grupa tabletek z opakowania przeznaczona jest na daną fazę cyklu miesiączkowego i tym samym dzielą cykl miesiączkowy na fazy stosowania.

Rodzaj tabletek antykoncepcyjnych można łatwo ustalić po kolorze tabletek znajdujących się w opakowaniu. Liczba kolorów tabletek w opakowaniu bezpośrednio wskazuje na ilość faz tych tabletek antykoncepcyjnych.

Tabletki antykoncepcyjne jednofazowe są w jednym kolorze, dwufazowe w dwóch, trójfazowe w trzech, a pięciofazowe w pięciu różnych kolorach.

Tabletki antykoncepcyjne jednofazowe (monofazowe)

Tabletki antykoncepcyjne jednofazowe, inaczej tabletki monofazowe, nie dzielą cyklu miesiączkowego na fazy stosowania, ponieważ dostarczają codziennie organizmowi taką samą stałą dawkę progestagenu i estrogenu przez cały okres zażywania tabletek w danym cyklu miesiączkowym.

Każda tabletka antykoncepcyjna jednofazowa w opakowaniu ma ten sam kolor.

Tabletki antykoncepcyjne jednofazowe to najpopularniejszy rodzaj tabletek antykoncepcyjnych, ponieważ są proste w użyciu, ze względu na identyczną zawartość hormonów w każdej tabletce, przez co nie jest ważna kolejność zażywania poszczególnych tabletek antykoncepcyjnych z opakowania.

Tabletki antykoncepcyjne dwufazowe

Tabletki antykoncepcyjne dwufazowe zawierają w opakowaniu 2 rodzaje tabletek w dwóch kolorach, różniących się zawartością progestagenu. Zawartość estrogenu we wszystkich tabletkach w opakowaniu jest taka sama.

Tabletki dwufazowe dzielą cykl miesiączkowy na dwie fazy stosowania: przez 11 i 10 dni. Tabletki przeznaczone do stosowania w pierwszej fazie zawierają mniejszą dawkę progestagenu.

Różna dawka progestagenu w tabletkach dwufazowych powoduje, że cykl miesiączkowy sterowany hormonami z tabletek dwufazowych bardziej przypomina naturalny cykl miesiączkowy.

Tabletki antykoncepcyjne trójfazowe

Tabletki antykoncepcyjne trójfazowe zawierają w opakowaniu 3 rodzaje tabletek w 3 kolorach z różnymi dawkami hormonów: estrogenu i progestagenu.

Tabletki trójfazowe, w zależności od producenta tabletek, dzielą cykl miesiączkowy na 3 fazy stosowania: po 6, 5, 10 dni lub 3 fazy po 7 dni.

Poziom estrogenu, w zależności od producenta tabletek, jest stały przez wszystkie fazy stosowania lub najwyższy w 2 fazie, a taki sam w 1 i 3 fazie.

Poziom progestagenu w tabletkach trójfazowych rośnie wraz z kolejną fazą stosowania.

Tabletki antykoncepcyjne pięciofazowe

Tabletki antykoncepcyjne pięciofazowe zawierają w opakowaniu 26 tabletek z hormonami w 4 kolorach i 2 białe tabletki bez hormonów (placebo). Tabletki pięciofazowe dzielą cykl miesiączkowy na 5 faz stosowania: 2,5,17,2 i 2 dni.

Tabletki przeznaczone na pierwsze dwa dni stosowania zawierają tylko estrogen (estradiol walerianianu) w największej dawce z całego cyklu.

Następne 5 tabletek zawiera tyle samo estrogenu i progestagenu.

Kolejne 17 tabletek zawiera taką samą dawkę estrogenu, co wcześniejsze tabletki i większą dawkę progestagenu.

Ostatnie 2 tabletki z hormonami zawierają tylko estrogen o najmniejszym stężeniu ze wszystkich tabletek z opakowania.

Cykl kończą 2 tabletki bez hormonów, tzw. placebo.

Wszystkie rodzaje tabletek antykoncepcyjnych, czyli jednofazowe, dwufazowe, trójfazowe, czy pieciofazowe mają taką samą skuteczność antykoncepcyjną (przy właściwym stosowaniu).

Najczęstsze przeciwwskazania do stosowania tabletek antykoncepcyjnych

Tabletek antykoncepcyjnych nie mogą stosować kobiety:

podejrzewające, że są w ciąży
palące papierosy (szczególnie te kobiety, które są w wieku powyżej 35 roku życia)
z otyłością
mające uczulenie na składnik lub składniki tabletek antykoncepcyjnych
z migreną zwaną „migreną z aurą”
z bardzo wysokim ciśnieniem tętniczym
chorujące na ciężką cukrzycę
chorujące na dusznicę bolesną
z chorobami wątroby lub nerek
z krwawieniami z pochwy
z nowotworem piersi lub narządów płciowych
po zawale serca
po udarze
mające zakrzepicę żył głębokich lub zakrzepy w innych narządach
mające problemy z krzepnięciem krwi
przed zabiegiem chirurgicznym
długotrwale unieruchomione
z bardzo wysokim stężeniem tłuszczów we krwi
z hiperhomocysteinemią

Wszystkie przeciwwskazania do stosowania danego rodzaju tabletek antykoncepcyjnych są umieszczone na ulotce do nich dołączonej.

Tabletki antykoncepcyjne po porodzie

Po narodzinach dziecka można zacząć przyjmować tabletki antykoncepcyjne nie wcześniej niż 3 tygodnie po porodzie.

Najlepiej rozpocząć pierwszy cykl z tabletkami antykoncepcyjnymi między 3 a 4 tygodniem po porodzie, ponieważ tylko przez około pierwsze 4 tygodnie występuje niepłodność poporodowa, która skutecznie zabezpiecza przed ciążą.

W przypadku rozpoczęcia antykoncepcji doustnej później niż 28 dnia po porodzie należy stosować dodatkową antykoncepcję mechaniczną np. prezerwatywy przez pierwsze 7 dni zażywania tabletek antykoncepcyjnych.

Jeżeli przed rozpoczęciem stosowania antykoncepcji kobieta współżyła, to w takiej sytuacji powinna przed zażyciem pierwszej tabletki antykoncepcyjnej sprawdzić, czy nie jest w ciąży wykonując badanie beta hCG lub poczekać z rozpoczęciem stosowania antykoncepcji hormonalnej do czasu wystąpienia pierwszej miesiączki po porodzie.

Tabletek antykoncepcyjnych dwuskładnikowych nie wolno stosować w trakcie karmienia piersią. Wynika to z tego, że estrogeny z tabletki antykoncepcyjnej przenikają do mleka matki, a z nim dostałyby się do organizmu noworodka, co mogłoby wpłynąć negatywnie na jego zdrowie i rozwój.

Dla kobiet karmiących piersią są przeznaczone tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe tzw. minipigułka antykoncepcyjna, zawierająca tylko progestagen, ponieważ nie wpływa na laktację.

Zamiast minipigułki antykoncepcyjnej karmiąca mama może stosować inne jednoskładnikowe hormonalne środki antykoncepcyjne zawierające tylko progestagen, takie jak: zastrzyki antykoncepcyjne i wkładkę wewnątrzmaciczną hormonalną, ale dopiero nie wcześniej niż 6 tygodni po porodzie.

Recepta na tabletki antykoncepcyjne

Tabletki antykoncepcyjne w Polsce są dostępne prawie w każdej aptece, ale tylko na receptę.

Pierwsza recepta na tabletki antykoncepcyjne powinna być wypisana przez lekarza ginekologa po przeprowadzeniu wywiadu lekarskiego, zbadaniu kobiety zamierzającej zażywać tabletki antykoncepcyjne oraz po wykonaniu przez nią badań laboratoryjnych zleconych po ocenie jej stanu zdrowia.

Dopiero na podstawie informacji i wyników badań lekarz ginekolog decyduje, które tabletki antykoncepcyjne będą odpowiednie dla kobiety.

Kolejne recepty na tabletki antykoncepcyjne ginekolog wypisuje na podstawie badania ogólnego, wywiadu lekarskiego oraz ewentualnych badań zleconych przez niego.

W awaryjnej sytuacji np. gdy przed czasem skończyły nam się tabletki antykoncepcyjne, a wizyta u naszego ginekologa nie jest możliwa, receptę na tabletki antykoncepcyjne powinien wypisać każdy lekarz pierwszego kontaktu.

Lekarze wypisują receptę na tabletki antykoncepcyjne na nie więcej niż pół roku zażywania, czyli maksymalnie na 6 opakowań. Recepta na tabletki antykoncepcyjne jest ważna 30 dni.

Niektórzy lekarze ginekolodzy w Polsce mogą odmówić wypisania recepty na tabletki antykoncepcyjne oraz inne środki antykoncepcji hormonalnej na podstawie tzw. klauzuli sumienia. Dlatego warto przed umówieniem się na wizytę u ginekologa zapytać w informacji o to, czy wybrany przez nas ginekolog podpisał klauzulę sumienia. Uniknie się dzięki temu rozczarowania i stresu.

Wywiad lekarski przed przepisaniem antykoncepcji hormonalnej polega na zebraniu informacji na temat chorób oraz wszystkich zażywanych lekarstw (nawet tych, które można kupić bez recepty) oraz chorób występujących u osób z rodziny (zakrzepica). Lekarz sprawdza także czy kobieta nie jest w ciąży.

Zażywanie tabletki antykoncepcyjnej w ciąży zwłaszcza przez dłuższy czas może zwiększać ryzyko poronienia lub powstania wad wrodzonych u dziecka. Dlatego podczas stosowania każdej antykoncepcji hormonalnej przy podejrzeniu zajścia w ciążę należy natychmiast przerwać jej stosowanie i wykonać test ciążowy z krwi.

Ważną informacją dla lekarza ginekologa jest także to, czy pacjentka stosowała już wcześniej antykoncepcję hormonalną, jeśli tak, to czy doświadczała jakichś skutków ubocznych stosowania tej antykoncepcji.

Właściwie dobrane tabletki antykoncepcyjne mogą pomóc w leczeniu różnych schorzeń, np. endometriozy, trądziku, zespołu policystycznych jajników, hirsutyzmu. Dlatego warto powiedzieć lekarzowi o nadmiernym owłosieniu, łysieniu czy o bolesnych lub obfitych miesiączkach.

Po wywiadzie lekarskim lekarz ginekolog wykonuje:

badanie ginekologiczne
badanie piersi
mierzy ciśnienie krwi
pobiera wymaz na cytologię

oraz kieruje na badania laboratoryjne krwi, najczęściej będą to:

morfologia, czyli ogólne badanie krwi
krzepliwość
próby wątrobowe
cholesterol
glukoza

Wyniki tych badań lub nawet tylko wynik przeprowadzonego wywiadu lekarskiego mogą wskazywać, że kobieta nie powinna stosować tabletek antykoncepcyjnych, czyli dwuskładnikowych z progestagenem i estrogenem.

W takiej sytuacji lekarz ginekolog może zaproponować stosowanie innej antykoncepcji hormonalnej – jednoskładnikowej, zawierającej tylko progestagen, np. minipigułka, wkładka wewnątrzmaciczna hormonalna, zastrzyk antykoncepcyjny, implant antykoncepcyjny.

Jeżeli jednak nie ma żadnych przeciwwskazań do stosowania tabletek antykoncepcyjnych to lekarz ginekolog zwykle po wypisaniu recepty na tabletki zaleca pacjentce systematyczne wizyty kontrolne.

Pierwsza wizyta u ginekologa po rozpoczęciu zażywania tabletek antykoncepcyjnych powinna mieć miejsce po około 2 miesiącach.

Następne terminy kontrolnych wizyt u ginekologa podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych są rzadsze, bo co 3-4 miesiące lub nawet co pół roku.

Podczas każdej z wizyt kontrolnych należy bardzo szczegółowo opisać swoje dolegliwości, ewentualne działania niepożądane, które pojawiły się w związku ze stosowaniem tabletek antykoncepcyjnych.

Tabletki antykoncepcyjne bez recepty

W Internecie można spotkać ogłoszenia: sprzedam tanio tabletki antykoncepcyjne, w których kobiety chcą sprzedać tabletki antykoncepcyjne, bo im nie pasowały, używają teraz innych, zaprzestały stosować itp.

Pierwsze tabletki antykoncepcyjne powinno się bezwzględnie stosować tylko po dobraniu ich przez lekarza ginekologa. Nie należy się kierować opiniami np. koleżanek i tak jak one na próbę zażywać jakieś kupione w Internecie bez recepty, ponieważ organizm każdej kobiety inaczej reaguje na antykoncepcję hormonalną.

Takie same tabletki u jednej kobiety nie spowodują żadnych działań niepożądanych, a u innych mogą je wywołać i to w dodatku inne u każdej z nich.

Nie należy z nich korzystać, nawet stosując już takie same tabletki antykoncepcyjne jak w ogłoszeniu, by oprócz oszczędności na tabletkach, zaoszczędzić także lub przede wszystkim na koszcie wizyty u lekarza ginekologa.

Tabletki antykoncepcyjne bez recepty mogą stanowić zagrożenie zdrowia, a nawet życia, dla chcącej skorzystać z okazji kobiety, ponieważ nigdy nie ma gwarancji, że te tabletki są oryginalne.

Nawet jeśliby były oryginalne, to zażywanie antykoncepcji hormonalnej bez badań kontrolnych może spowodować niewykrycie w porę jakiegoś poważnego problemu zdrowotnego spowodowanego stosowaniem tabletek antykoncepcyjnych np. zakrzepicy, która może doprowadzić nawet do śmierci.

Dlatego nie warto na antykoncepcji hormonalnej oszczędzać kosztem własnego zdrowia, bo oszczędności mogą być pozorne, a skutki tragiczne.

Tak samo ostrożnie powinno się podchodzić do kupna tabletek przez Internet na receptę wystawioną po konsultacji online np. po wypełnieniu ankiety. Taką możliwość oferują niektóre apteki internetowe.

Tabletki antykoncepcyjne będą oryginalne, ale ciężko przez Internet, czy nawet telefon, bez badań ustalić faktyczny stan zdrowia kobiety i prawidłowo dobrać tabletki antykoncepcyjne.

Z możliwości kupna tabletek antykoncepcyjnych na receptę wystawioną przez Internet nie powinny korzystać kobiety, które dopiero mają zamiar zacząć je stosować.

Z tego ułatwienia zakupu tabletek antykoncepcyjnych mogą skorzystać tylko kobiety stosujące od dłuższego czasu tabletki antykoncepcyjne, ale tylko pod warunkiem, że nie powodują u nich żadnych niepożądanych objawów podczas ich stosowania i najlepiej tylko w sytuacjach braku możliwości udania się na wizytę do swojego ginekologa.

Zakup tabletek antykoncepcyjnych na receptę online nie zwalnia z kontrolnych badań ginekologicznych. Mimo braku widocznych skutków ubocznych podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych powinno się przynajmniej raz na pól roku odwiedzić ginekologa.

Jak stosować tabletki antykoncepcyjne?

Sposób stosowania tabletek antykoncepcyjnych zależy od rodzaju tabletek antykoncepcyjnych (jednofazowe, dwufazowe, trójfazowe, pięciofazowe) oraz od producenta danych tabletek antykoncepcyjnych, a także od ilości tabletek w opakowaniu.

Dlatego przed zażyciem pierwszej tabletki antykoncepcyjnej należy dokładnie przeczytać punkt dotyczący tego, jak zażywać tabletki antykoncepcyjne, aby nieświadomie nie popełnić błędu, który spowoduje spadek ich skuteczności.

Niezależnie od rodzaju i producenta zażywanie tabletek antykoncepcyjnych najlepiej rozpocząć od pierwszego dnia okresu (miesiączki).

Po jakim czasie działają tabletki antykoncepcyjne?

Jeżeli pierwszym dniem rozpoczęcia zażywania tabletek antykoncepcyjnych jest pierwszy dzień okresu (miesiączki), to tabletki antykoncepcyjne zaczynają działać od razu i po zażyciu pierwszej tabletki antykoncepcyjnej skutecznie zabezpieczają przed zajściem w ciążę.

Jeżeli natomiast pierwszym dniem zażywania tabletek antykoncepcyjnych jest czas między 2 a 5 dniem okresu (miesiączki), to przyjmuje się, że tabletki antykoncepcyjne będą skuteczne dopiero po 7 dniach ich zażywania. Przez okres 7 dni niezbędne będzie dodatkowe zabezpieczenie przed ciążą np. w postaci prezerwatywy.

Jak brać tabletki antykoncepcyjne?

Podjęcie decyzji o rozpoczęciu przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych wiąże się z systematycznością i dokładnością ich stosowania, ponieważ tabletki antykoncepcyjne, aby skutecznie zabezpieczały przed zajściem w ciążę, muszą być brane codziennie o tej samej godzinie, aż do wykorzystania całego opakowania.

Każde kolejne opakowanie tabletek antykoncepcyjnych należy rozpocząć tego samego dnia, o tej samej porze, co poprzednie opakowanie.

Jeśli w opakowaniu jest 21 tabletek antykoncepcyjnych, to między opakowaniami robimy 7 dniową przerwę w zażywaniu.

W tej 7 dniowej przerwie bez zażywania tabletek powinno wystąpić krwawienie z odstawienia.

Krwawienie z odstawienia nie jest okresem (miesiączką), tylko wynika z zaprzestania dostarczania hormonów do organizmu kobiety. Okres (miesiączka) to krwawienie z pochwy zawierające złuszczoną błonę śluzową macicy oraz niezapłodnioną komórkę jajową.

Przy stosowaniu tabletek antykoncepcyjnych błona śluzowa macicy nie rozrasta się, dlatego też nie ma się co złuszczyć i stąd mniejsze krwawienie z odstawienia, niż w przypadku normalnego okresu (miesiączki).

Jeśli opakowanie zawiera 28 tabletek antykoncepcyjnych, to nie robimy żadnej przerwy między opakowaniami.

Najłatwiejsze w stosowaniu tabletki antykoncepcyjne to tabletki jednofazowe, ponieważ każda tabletka jednofazowa zawiera taką samą dawkę hormonów. Nie jest też ważna kolejność zażywania tabletek jednofazowych (w przypadku najpopularniejszego opakowania zawierającego 21 tabletek).

Dlatego najpopularniejsze tabletki antykoncepcyjne to tabletki jednofazowe.

Tabletki antykoncepcyjne dwufazowe, trójfazowe, pięciofazowe należy zażywać według kolejności opisanej w ulotce do nich dołączonej.

Dostępne są też tabletki antykoncepcyjne jednofazowe zawierające w opakowaniu 28 tabletek. Wtedy zażywa się je tak, jak tabletki wielofazowe, czyli po kolei.

Nieprzestrzeganie kolejności brania tabletek antykoncepcyjnych może spowodować spadek skuteczności antykoncepcyjnej stosowanych tabletek do poziomu umożliwiającego zajście w ciążę.

Pominięcie tabletki antykoncepcyjnej może mieć ten sam skutek - zajście w ciążę.

Jeżeli zapomnisz połknąć tabletkę antykoncepcyjną, to w większości przypadków wystarczy zażyć ją w ciągu 12 godzin, a następną już o stałej porze.

Jak postępować w przypadku pominięcia tabletki antykoncepcyjnej lub pomyłki w kolejności zażywania jest opisane zawsze w ulotce tabletek antykoncepcyjnych.

Skutki uboczne tabletek antykoncepcyjnych

Przez pierwsze miesiące przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych kobiety mogą odczuwać skutki związane z przystosowaniem się organizmu do dodatkowych hormonów dostarczanych w tabletkach antykoncepcyjnych.

Pierwsze skutki uboczne tabletek antykoncepcyjnych:

zawroty głowy
nudności
wymioty
bóle głowy
plamienia lub krwawienia z pochwy w trakcie cyklu miesiączkowego

Objawy te powinny ustąpić w ciągu 3 miesięcy. Jeśli nie ustąpią, to może być konieczna zmiana tabletek antykoncepcyjnych na inne, o innym składzie lub proporcjach hormonów.

O każdych niepokojących objawach, które pojawią się podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych, zwłaszcza na początku ich przyjmowania, należy poinformować swojego lekarza ginekologa.

Tabletki antykoncepcyjne a alkohol

Według badań alkohol spożywany sporadycznie i w rozsądnych (umiarkowanych) ilościach nie wpływa na skuteczność tabletek antykoncepcyjnych.

Jeśli jednak wystąpią wymioty po alkoholu, to z wymiotami wydalane są także hormony z tabletki antykoncepcyjnej, które potrzebują około 4 godzin, aby całkowicie się wchłonąć do organizmu. Dopiero po tym czasie osiągają pełną skuteczność antykoncepcyjną.

Jeżeli kobieta zażyła tabletkę antykoncepcyjną będąc już pod wpływem alkoholu to czas wchłaniania hormonów z tabletki antykoncepcyjnej znacznie się wydłuża, z około 4 do około 6 godzin.

Biegunka po alkoholu ma ten sam wpływ na skuteczność tabletek antykoncepcyjnych co wymiotowanie po alkoholu.

Jeżeli wymioty wystąpiły po około 4 godzinach od zażycia tabletki antykoncepcyjnej to nie powodują one spadku skuteczności tabletek antykoncepcyjnych, które dalej w pełni zabezpieczają przed ciążą.

Jeżeli wymioty wystąpiły w ciągu 4 godzin od zażycia tabletki antykoncepcyjnej, to mogą one obniżyć skuteczność tabletek antykoncepcyjnych nawet do poziomu, który nie będzie skutecznie zabezpieczał przed ciążą. Kobieta współżyjąc w tym dniu bez dodatkowego zabezpieczenia np. prezerwatywy, ma duże szanse na zajście w ciążę.

Największe ryzyko ciąży, po zwymiotowaniu tabletki antykoncepcyjnej w ciągu pierwszych 4 godzin od zażycia, występuje w pierwszym tygodniu cyklu miesiączkowego.

Co robić po zwymiotowaniu tabletki antykoncepcyjnej (w zależności od czasu jaki upłynął pomiędzy zażyciem a wymiotami), aby zachować pełną ochronę przed ciążą, jest opisane w ulotce od tabletek antykoncepcyjnych.

Najczęściej należy zażyć od razu po wymiotach kolejną tabletkę antykoncepcyjną.

Picie alkoholu podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych powoduje, że estrogen zawarty w tabletkach antykoncepcyjnych spowalnia rozkład alkoholu w organizmie i wydłuża się czas stanu upojenia alkoholowego, czyli wolniej się trzeźwieje. Ponadto alkohol potęguje negatywne oddziaływanie tabletek antykoncepcyjnych na wątrobę.

Po alkoholu można także zapomnieć zażyć w terminie kolejną tabletkę antykoncepcyjną, a pominięcie nawet jednej tabletki antykoncepcyjnej może skutkować zajściem w niechcianą ciążą.

Dlatego warto, prowadząc aktywne życie towarzyskie, wyznaczyć sobie taką porę na zażywanie tabletek antykoncepcyjnych, aby zminimalizować ryzyko zapomnienia o połknięciu tabletki antykoncepcyjnej oraz aby ewentualne wymioty po alkoholu nie miały wpływu na skuteczność tabletek antykoncepcyjnych.

Odstawienie tabletek antykoncepcyjnych

Tabletki antykoncepcyjne można odstawić w dowolnym momencie, ale odstawienie tabletek antykoncepcyjnych w połowie opakowania może pogorszyć samopoczucie po odstawieniu antykoncepcji. Lekarze najczęściej zalecają zażyć do końca wszystkie tabletki antykoncepcyjne z opakowania.

Dzięki temu organizm kobiety może łagodniej przejść do naturalnego cyklu miesiączkowego oraz maleje możliwość pojawienia się skutków ubocznych mogących wystąpić w wyniku reakcji organizmu na odstawienie antykoncepcji hormonalnej.

Każdy organizm reaguje inaczej na odstawienie antykoncepcji hormonalnej i jedne kobiety nie odczują żadnych lub prawie żadnych dolegliwości związanych z nagłym brakiem w organizmie dodatkowych hormonów, a u innych mogą wystąpić różne uciążliwe dolegliwości.

Skutki uboczne po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych

Odstawienie tabletek antykoncepcyjnych - skutki uboczne:

pojawienie się trądziku
pogorszenie samopoczucia i wahania nastroju
przetłuszczanie się włosów i ich wypadanie
nieregularne cykle miesiączkowe

Są to najczęściej występujące skutki uboczne mogące pojawić się po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych. Dolegliwości te najczęściej ustępują w ciągu paru miesięcy, aż organizm kobiety powróci do równowagi hormonalnej.

Oprócz tych, mogą pojawić się także inne skutki odstawienia antykoncepcji hormonalnej związane ze stanem zdrowia i przebiegiem cyklu miesiączkowego sprzed zastosowania antykoncepcji w postaci tabletek antykoncepcyjnych.

Jeżeli u kobiety przed braniem tabletek antykoncepcyjnych występowały bolesne miesiączki, to antykoncepcja hormonalna je złagodziła i po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych mogą powrócić. To samo dotyczy obfitych miesiączek, czy nieregularnych cykli miesiączkowych, też mogą się z powrotem pojawić.

Tabletki antykoncepcyjne je uregulowały ponieważ podczas ich stosowania to one miały kontrolę nad cyklem miesiączkowym kobiety i przebieg całego cyklu miesiączkowego zależał głównie od dostarczanych w tabletkach antykoncepcyjnych hormonów.

Po zakończeniu zażywania tabletek antykoncepcyjnych oprócz negatywnych i uciążliwych dolegliwości zdrowotnych mogą pojawić się także korzyści wynikające z zaprzestania antykoncepcji hormonalnej.

Zalety odstawienia tabletek antykoncepcyjnych

Pozytywne objawy odstawienia tabletek antykoncepcyjnych:

spadek wagi ciała
powrót piersi do naturalnego rozmiaru
poprawa nawilżenia pochwy
wzrost libido, czyli większa ochota na współżycie

Okres (miesiączka) po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych

Po krwawieniu z odstawienia tabletek antykoncepcyjnych rozpocznie się normalny fizjologiczny cykl miesiączkowy, choć niekoniecznie z owulacją. Pierwsze cykle miesiączkowe bez tabletek antykoncepcyjnych mogą być nieregularne.

Spóźniający się okres po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych to normalne zjawisko.

Brak okresu (miesiączki) po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych

Brak okresu po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych nie zawsze oznacza jakieś problemy zdrowotne. Może być tylko wynikiem odstawienia antykoncepcji hormonalnej i powinien powrócić w ciągu paru miesięcy.

Jeśli okres (miesiączka) po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych nie pojawi się w ciągu pół roku, może to oznaczać, że u kobiety występują problemy z płodnością, które występowały wcześniej, ale ujawniły się dopiero pod wpływem stosowania antykoncepcji hormonalnej.

Do lekarza ginekologa warto się zgłosić już po 3-4 miesiącach braku okresu (miesiączki) po zakończeniu brania tabletek antykoncepcyjnych.

W przypadku braku okresu (miesiączki) i innych problemów z cyklem miesiączkowym najczęściej wykonuje się badania stężenia hormonów: progesteronu, prolaktyny, estradiolu, testesteronu, FSH, LH i TSH.

Te badania hormonalne pozwalają ustalić przyczynę braku okresu i innych problemów z płodnością po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych.

Ciąża po tabletkach antykoncepcyjnych

Ciąża po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych jest możliwa już nawet w pierwszym miesiącu bez tabletek antykoncepcyjnych, ponieważ odstawienie tabletek antykoncepcyjnych powoduje bardzo szybki powrót płodności.

Dni płodne po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych mogą się pojawić już w pierwszym lub drugim cyklu miesiączkowym bez antykoncepcji hormonalnej.

Dlatego nie chcąc zajść w ciążę po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych należy zabezpieczać się inną niehormonalną metodą antykoncepcji, najlepiej metodą mechaniczną, czyli prezerwatywą.

Nie należy zaraz po antykoncepcji hormonalnej stosować naturalnych metod antykoncepcji, ponieważ nie będą skuteczne ze względu na rozregulowany organizm kobiety.

Organizm kobiety do około 3 miesięcy może odczuwać skutki odstawienia tabletek antykoncepcyjnych i musi minąć trochę czasu, aż gospodarka hormonalna wróci do stanu sprzed zastosowania antykoncepcji hormonalnej. Ponadto ciąża stanowi duże obciążenie dla organizmu, bo to kolejna porcja zmian hormonalnych.

Z tego względu planując dziecko po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych należy zaczekać z zachodzeniem w ciążę, aż pojawią się co najmniej 2-3 naturalne cykle miesiączkowe.

Według niektórych lekarzy w pierwszych cyklach po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych rośnie szansa na zajście w ciążę mnogą.

Ciąża mnoga po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych może się pojawić w wyniku tego, że jajniki rozpoczynając swoją pracę (po przerwie spowodowanej żażywaniem tabletek hormonalnych) mogą w reakcji na nagły spadek poziomu hormonów uwolnić więcej niż jedną komórkę jajową.

Podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych, czy innej dwuskładnikowej antykoncepcji hormonalnej, kobieta nie traci swoich komórek jajowych, tym samym zachowuje swoją płodność na dłużej.

Planując ciążę po tabletkach antykoncepcyjnych należy odwiedzić ginekologa oraz wykonać wszelkie zalecane badania przed ciążą, aby dobrze przygotowac się do ciąży.

Tabletki antykoncepcyjne - zalety

Zalety stosowania tabletek antykoncepcyjnych:

wysoka skuteczność przy właściwym stosowaniu
wygoda w stosowaniu, ta metoda antykoncepcji nie powoduje dyskomfortu podczas współżycia, jak np. prezerwatywa
mogą zmniejszać łojotok skóry, trądzik i nadmierne owłosienie
możliwa poprawa cery
szybki powrót płodności po odstawieniu tabletek
zmniejszenie objawów związanych z zespołem napięcia przedmiesiączkowego
krwawienia miesiączkowe mogą być bardziej regularne, krótsze, mniej obfite i mniej bolesne
mogą łagodzić objawy endometriozy
niektóre rodzaje tabletek antykoncepcyjnych mogą być pomocne w leczeniu zespołu policystycznych jajników, trądziku, hirsutyzmu (nadmiernego owłosienia), endometriozy

Tabletki antykoncepcyjne - wady

Wady stosowania tabletek antykoncepcyjnych:

codzienne przyjmowanie tabletki o tej samej porze może być uciążliwe
brak ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową
możliwy spadek libido
możliwy wzrost wagi ciała
możliwość występowania działań niepożądanych

Tabletki antykoncepcyjne - skutki uboczne

Tabletki antykoncepcyjne uwalniając do organizmu kobiety dodatkowe hormony powodują zaburzenie naturalnej gospodarki hormonalnej i przez to mogą pojawić się podczas ich stosowania różne skutki uboczne, niekorzystnie wpływające na zdrowie i kondycję kobiety.

Często występujące skutki uboczne podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych

przyrost wagi
nadciśnienie tętnicze
problemy z wątrobą
ból piersi
tkliwość piersi
ociężałość nóg
puchnięcie palców u rąk i nóg
ból brzucha
bóle głowy
wahania nastroju

Rzadko występujące skutki uboczne podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych

powiększenie piersi
migreny
wymioty
biegunka
spadek lub wzrost libido
zakrzepica żył głębokich
udar
zawał serca
zator w płucach
upławy

To najczęściej występujące skutki uboczne tabletek antykoncepcyjnych. O wszystkich dolegliwościach występujących podczas brania tabletek antykoncepcyjnych należy powiadomić lekarza ginekologa.

Pełna lista wszelkich możliwych skutków ubocznych, czyli działań niepożądanych, mogących wystąpić przy stosowaniu danych tabletek antykoncepcyjnych znajduje się zawsze na ulotce dołączonej przez producenta do opakowania tych tabletek antykoncepcyjnych.

Skuteczność tabletek antykoncepcyjnych

Tabletki antykoncepcyjne to jedna z najbardziej skutecznych metod antykoncepcji.

Wszystkie dostępne generacje tabletek antykoncepcyjnych, jak i wszystkie rodzaje tabletek antykoncepcyjnych, przy właściwym stosowaniu, czyli zażywaniu ściśle według dołączonej do nich ulotki, mają praktycznie taką samą skuteczność antykoncepcyjną.

Wskaźnik Pearla dla tabletek antykoncepcyjnych przy właściwym stosowaniu wynosi około 0,3. Oznacza to, że tabletki antykoncepcyjne zabezpieczają przed ciążą w 99,7%, czyli prawie w 100%.

Tabletki antykoncepcyjne a ciąża

Ciąża wynikająca z błędnego działania tabletki antykoncepcyjnej, przy prawidłowym stosowaniu, czyli ściśle według instrukcji z ulotki jest praktycznie niemożliwa.

Mimo tego, często u kobiet zamierzających stosować, ale także już stosujących od dłuższego czasu tabletki antykoncepcyjne, pojawia się pytanie: czy biorąc tabletki antykoncepcyjne można zajść w ciążę?

Niestety można, ale ciąża przy tabletkach antykoncepcyjnych jest możliwa tylko w przypadku pojawienia się czynników, które mogą osłabić działanie przeciwciążowe zażytej tabletki antykoncepcyjnej.

Realna skuteczność tabletek antykoncepcyjnych

W praktyce trudno jest ściśle przestrzegać prawidłowego sposobu zażywania tabletek antykoncepcyjnych. Można nawet nieświadomie popełnić jakiś błąd podczas ich stosowania, który spowoduje spadek ich skuteczności.

Według statystyk prawie 50% kobiet popełnia większe lub mniejsze błędy podczas brania tabletek antykoncepcyjnych (zażycie tabletki z opóźnieniem, pominięcie tabletki lub tabletek, zła kolejność zażywania tabletek w danym cyklu stosowania, niewłaściwe postępowanie po pominięciu tabletki).

Najbardziej odporne na błędy stosowania są tabletki antykoncepcyjne jednofazowe, a najmniej tabletki antykoncepcyjne pięciofazowe.

Wynika to z tego, że tabletki jednofazowe dostarczają przez cały cykl miesiączkowy niezmienną stałą dawkę hormonów. Dzięki temu nawet przy opóźnieniu zażycia, czy pominięciu tabletki, nie spada gwałtownie poziom hormonów w organizmie kobiety.

Przy tabletkach wielofazowych, zwłaszcza czterofazowych i pięciofazowych, po opóźnieniu zażycia, czy pominięciu kolejnej tabletki, ten spadek jest bardziej gwałtowny ze względu na zmieniającą się zawartość hormonów w kolejnych tabletkach.

Według badań, aby tabletki antykoncepcyjne nie straciły nic ze swej skuteczności, to opóźnienie w zażyciu kolejnej tabletki nie powinno przekroczyć 12 godzin w przypadku tabletek jednofazowych, a 4 godzin podczas stosowania tabletek wielofazowych.

Łatwość stosowania i mniejsza liczba błędów popełnianych podczas zażywania tabletek antykoncepcyjnych jednofazowych powoduje, że tabletki jednofazowe są w praktyce skuteczniejsze, niż wielofazowe.

W rzeczywistości statystyczna realna skuteczność tabletek antykoncepcyjnych to około 5 według wskaźnika Pearla, czyli około 5 kobiet na 100 kobiet może zajść w ciążę podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych.

Co osłabia działanie tabletek antykoncepcyjnych?

Oprócz błędów związanych z połykaniem samej tabletki antykoncepcyjnej, skuteczność ich działania obniżają (nawet do poziomu umożliwiającego zajście w ciążę) niektóre leki oraz biegunki i wymioty.

Jeżeli wymioty lub uporczywa biegunka wystąpiły w ciągu 3-4 godzin po przyjęciu tabletki antykoncepcyjnej, to hormony z tabletki nie zostały całkowicie wchłonięte przez organizm, co osłabia działanie tabletek antykoncepcyjnych. W takiej sytuacji, aby dalej być zabezpieczoną przed ciążą, należy jak najszybciej (do 12 godzin) zażyć kolejną tabletkę antykoncepcyjną z rezerwowego blistra.

Leki, zioła i preparaty, które mogą osłabić skuteczność tabletek antykoncepcyjnych:

na epilepsję (padaczkę) np. felbamate, prymidon, topiramat
na choroby zakaźne
na HIV
na grzybicę
antybiotyki np. tetracyklina, amoksycyklina, rifampicyna
zioła np.: dziurawiec
herbaty i preparaty zawierające dziurawiec, dzięgiel chiński, pluskwicę groniastą
preparaty na odchudzanie

To tylko niektóre leki i preparaty osłabiające skuteczność tabletek antykoncepcyjnych, ale także innych hormonalnych środków antykoncepcyjnych.

Nawet znaczne przedawkowanie środków przeciwbólowych np. paracetamolu też może spowodować spadek ich skuteczności.

Sok z grejfruta, preparaty z chromem, czy węgiel leczniczy mogą spowalniać wchłanianie się tabletki antykoncepcyjnej, dlatego nie należy ich spożywać około 3 godzin przed i do około 3 godzin po zażyciu tabletki antykoncepcyjnej.

Należy zawsze poinformować lekarza wypisującego leki, że stosuje się tabletki antykoncepcyjne, aby przepisany lek nie spowodował spadku skuteczności stosowanej antykoncepcji i w konsekwencji przypadkowo nie doprowadził do nieplanowanej ciąży.

W przypadku wątpliwości związanej ze skutecznością tabletek antykoncepcyjnych należy przeczytać ulotkę lub skontaktować się z lekarzem ginekologiem.

Zobacz także: